Luonddu lea váttis suodjalit, jus ii leat dieđus mii doppe lea ja mo dat lea áiggiid mielde rievdan. Áigedási luonddudiehtu lea maiddái vuođđu buot luondduváriid suvdilis ávkkástallamis.

Ráhpadis goalmmádas duottarluonddutiippain leat áittavuložat. Guovddáš sivat áittavulošvuhtii leat dálkkádatrievdan ja garra bohccuid guođoheapmi ja daid oktasašváikkuhusat. Dálkkádatrievdan mielddisbuktá ee. lagešvuvddiid geahppáneami mihttármáhtoroasuid lassáneami dihtii, goahccevuovderájá loktama, miesttaluvvama ja balsajekkiid suddama. Bohccuid guođoheapmi gullá duottarlundui, muhto garra guođohandeatta heajuda eandalii goike jeagellágan duottarluonddutiippaid ja lagešvuvddiid dili. Oasis duottarguovlluin luonddudiehtu lea váilevaš, nuba dilli sáhttá leat vel heajut, go mii lea árvvoštallojuvvon, eatge maiddái sáhte čuovvut boahttevaš nuppástusa.

Veahkkin gáidduskárten

Meahciráđđehusa luonddubálvalusat hálddaša 85 % dahjege 1,5 miljon hektára min duottarguovlluin. Dasa gullet maiddái meahcceguovllut measta ollásit, Bállás-Ylläsduoddara, Urho Kekkonen ja Leammi álbmotmeahcit sihke Geavu ja Malla luonddumeahcit. Earálágan eanageavahandeaddagat leat lassánan maiddái davvin. Meahciráđđehusas lea stáhta eatnamiid Natura-guovlluid hálddašeaddjin stuorra ovddasvástádus luonddutiippaid oiddolaš suodjalandási seailumis Suomas. Mo čoaggit ná viiddis guovlluin luonddudieđu?

Kártemis ja čuovvumis dárbbašat ođđaseamos gáidduskártenvugiid. Viiddis guovlluid ovttaáigásaš čuovvuma vejolažžan dahkan gáidduskártenmateriálat ja daid oažžun leat buorránan maŋimuš jagiid, ja vuogit stuorra diehtomeriid dulkomii ovdamearkan mášenoahppama mielde leat ovdánan.

Davvi-Sámi luonddu gáidduskártenprošeavtta mihttomearri lea beaivádit Davvi-Sámi boarásmuvvan, jagiin 1996-1999 čoggojuvvon biotohpadieđu eandalii ávkkástallamiin satellihtta ja lasermihtidanmateriálaid. Beaivádeapmi guoská sihke luonddudieđu ja luonddutiippaid rájáid. Gáidduskártejuvvon guovlu lea buohkanassii sulaid 2,8 miljon hektára, go dasa gullet maiddái eará go duottarguovllut.

Prošeavttas ovddidat, testet ja váldit atnui ođđaseamos gáidduskártenvugiid ja – materiálaid luonddutiippaid čuovvumis. Gáidduskártenvuogit eai heive buot luonddutiippaid kártemii ja čuovvumii, nuba maiddái meahccekártemat dárbbašuvvojit. Lassin gáidduskártenvuogit dárbbašit luohtehahtti luonddudieđu sihke stivret dulkoma ja buvttaduvvon dieđu kvaliteahttasihkkarastimii.

Mearkkašahtti materiála Lappi luonddu dilis: dálkkádatrievdama dihtii fuomášahtti oassi balsajekkiin lea jávkan (almmustahtton 28.2.2023) .

Ovttas Suoma birasguovddážiin

Prošeakta lea oktasaš Suoma birasguovddážiin (SYKE). SYKEs lea valjit čehppodat gáidduskártemis.

SYKE čohkke prošektii dárbbašlaš vuolggamateriálaid, dego Sentinel-satellihttagovaid áigeráidduid ja dain rehkenastojuvvon buktagiid ja lasermihtideami šattolašvuođa govvidan dieđuid, maid vuođul biotohpadieđut beaiváduvvojit ja dahkkojuvvo ođđa govusfierpmádat. Ođđa govusfierpmádaga buvttadeami vuođđun lea SYKE ollašuhttán gáidduskártenmateriálas dahkkon dulkon. Veahkkin ávkkástallat meahciráđđehusa luonddus čoaggán ođđa luonddudieđu. Muhtun luonddutiippaid dulkoma oktavuođas dahkko maiddái lassedutkamuš, vai daid dili einnostanvuođa ja luonddudilivuođa sáhttá luohtehahtti vugiin árvvoštallat gáidduskártenvugiiguin.

Dieđu ávkkástallan

Beaiváduvvon luonddudiehtu vurkejuvvo Meahciráđđehusa Luonddubálvalusaid bajásdoallan suodjalanguovlluid govusdiehtovuogádahkii, mas dat leat ávkkástallamis go gárvvistat suodjalanguovlluid dikšun ja geavahanplánaid, Natura-guovlluid dili árvvoštallamiid sihke earálágan cealkámušaid ja eará árvvoštallamiid. Dieđut leat vuogádaga bokte njuolga maiddái SYKE ja EBI-guovddážiid anus. Diehtu lea dalle álkit ávkkástallamis maiddái ovdamearkan luonddudirektiivva raporteremiin ja luonddutiippaid áittavulošárvvoštallamiin.

Prošeavtta guhkkodat ja ruhtadeapmi

Prošeavtta bistin: 3 jagi (2020–2022)
Jahkebušeahtta: 310 000 €
Ruhtadeapmi: Birasministeriija/ráđđehusa boahttevuođainvesteremat ja Suoma birasguovddáš

Oktavuođadieđut

Prošeaktakoordináhtor Anna Tammilehto
Meahciráđđehus, Lappi luonddubálvalusat
anna.tammilehto(at)metsa.fi
tel. 040 193 1861

Lassedieđut

Sámi meahcceguovllut, álbmotmeahcit, luonddumeahcit: lundui.fi