Luándu lii väädis suojâliđ, jis ij tieđe mii luándust lii já maht tot muttoo ääigi mield. Ääigitásásâš luándutiätu lii meiddei puoh luánduriggoduvâi kilelis kevttim vuáđu.

Paijeel kuálmádâs tuodârluándutiijpâin láá uhkevuálásiih. Kuávdášliih uhkevuálásâšvuođâ suujah láá šoŋŋâdâhnubástus já korrâ puásuikuáttum sehe toi ohtsâšvaiguttâsah. Šoŋŋâdâhnubástus toovvât ei. laajišvuovdij kiäppánem ko mittárpiäivááloddáášhiävuh šaddeh táválubbon, kuácceemeccirääji alanem, miestâlum já polsâjeegij suddâm. Puásuikuáttum kulá tuodârluándun, mutâ korrâ kuáttumteedâ hiäjud eromâšávt koške jeevviltuodârluándutiijpâi já laajišvuovdij tile. Uásist tuodârkuávluin luándutiätu lii vááijuvlâš, nuuvt ete tile puáhtá leđe meiddei hiäjub ko lii jurdum, epke mij meiddei pyávti čuávvuđ puátteevâš nubástus.

Káiduskarttim iššeen

Meccihaldâttâs Luándupalvâlusah haaldâš 85 % adai 1,5 miljovn hehtaar mii tuodârkuávluin. Toos kuleh meccikuávluh masa ollásávt, Pallas-Yllästuoddâr, Urho Kekkosii já Lemmee aalmuglâšmeecih sehe Kiävu já Malla luándumeecih. Jieškote-uvlágán eennâmkevttimtedduuh láá lasanâm meiddei tavveen. Meccihaldâttâsâst láá staatâ enâmij Natura-kuávlui haldâšeijen stuorrâ ovdâsvástádâs luándutiijpâi hiäivulii suojâlemtääsi siäilumist Suomâst. Maht návt vijđes kuávluin čuággoo lyetitettee luándutiätu?

Karttimist já čuávvumist tarbâšuvvojeh puoh uđđâsumos káiduskarttimmetodeh. Vijđes kuávlui oovtâáigásii čuávvum máhđulistee káiduskarttimamnâstuvah já toi finnimvuotâ láá puáránâm majemui iivij, já metodeh stuorrâ tiätumeerij tulkkumân ovdâmerkkân maašinoppâm iššijn láá ovdánâm.

Paje-Laapi luándu káiduskarttim mittomeeri lii peividiđ Paje-Laapi puárásmâm, iivij 1996-1999 čoggum biotooptiätu iänááš satelliit- já laserskannamamnâstuvâi ávhástâlmáin. Peividem kuáská sehe luándutiätun já luándutiijpâi raajijd. Káiduskarttimnáál kuávlu lii ubâlâžžân suullân 2,8 miljovn hehtaarid, ko tot siskeeld meiddei eres ko tuodârkuávluid.

Projektist ovdeduvvojeh, keččâluvvojeh já váldojeh anon uđđâsumos káiduskarttimmetodeh já -amnâstuvah luándutiijpâi čuávvumist. Káiduskarttimmetodeh iä heivii puoh luándutiijpâi karttimân já čuávvumân, nuuvt ete meiddei enâdâhkarttimeh tarbâšuvvojeh. Lasseen káiduskarttimmetodeh tarbâšeh lyetittettee enâdâhtiäđu sehe tulkkum stivrimân já pyevtittum tiäđu kvaliteet visásmitmân.

• Mearkkašahtti materiála Lappi luonddu dilis: dálkkádatrievdama dihtii fuomášahtti oassi balsajekkiin lea jávkan (almmustahtton 28.2.2023, davvisámegiella)
• Ylä-Lapin kaukokartoitus – kolmen miljoonan hehtaarin urakka

Oovtâst Suomâ pirâskuávdáin

Proojeekt lii ohtâsâš Suomâ pirâskuávdáin (Suomen ympäristökeskus, SYKE). SYKEst lii valjeest mättim káiduskarttimist.

SYKE čuákkee projektân tarbâšlijd vuolgâamnâstuvâid, tegu Sentinel-satelliitkuuvij äigirááiđuid já tain rekinistum pyevtittâsâid sehe laserskannam šadolâšvuođâ kovvejeijee tiäđuid, moi vuáđuld peividuvvojeh biotooptiäđuh já ráhtoo uđđâ kovosviermi. Uđđâ kovosviermi pyevtittem vuáđuduvá SYKE olášuttem káiduskarttimamnâstuvâst tohhum tulkkumân. Iššeen annoo Meccihaldâttâs enâduvâst čuággim uđđâ enâdâhtiätu. Motomij luándutiijpâi tulkkum uásild tahhoo meiddei lasetutkâmuš, vâi toi tile ovdâsteijeevuođâ já luánduviđávuođâ puáhtá árvuštâllâđ lyetittetteht káiduskarttimmetodijguin.

Tiäđu ávhástâllâm

Peividum luándutiätu vyerkkejuvvoo Meccihaldâttâs Luándupalvâlusâi paijeentoollâm suojâlemkuávlui kovostiätuvuáhádâhân, kost toh láá kevttimist suojâlemkuávlui tipšom- já kevttimvuávámij, Natura-kuávlui tile árvuštâlmij sehe jieškote-uvlágán ciälkkámušâi já eres árvuštâlmij rähtimist. Tiäđuh láá vuáháduv peht njuolgist meiddei SYKE já IJP-kuávdái kevttimist. Tiätu lii talle älkkeht ávhástâlmist meiddei ovdâmerkkân luándudirektiv raportistmijn já luándutiijpâi uhkevuálásâšvuođâárvuštâlmijn.

Proojeekt pištem já ruttâdem

Proojeekt pištem: 3 ive (2020-2022)
Ihebudjet: 310 000 €
Ruttâdem: Pirâsministeriö/haldâttâs puátteevuođâinvestistmeh já Suomâ pirâskuávdâš

Ohtâvuotâtiäđuh

Proojeektkoordinaattor Anna Tammilehto
Meccihaldâttâs, Laapi luándupalvâlusah
anna.tammilehto(at)metsa.fi
puh. 040 1931861