Meahciráđđehusa Lappi Luonddubálvalusat lea gárvvisteamen Bállás-Ylläsduoddara álbmotmeahci dikšun- ja geavahanplána, mii láide doaibmamet boahttevaš logi jagi áigge. Buohkain lea vejolaš addit oaivilis dál válmmaštallanmuttus. Čokkiimet máhcahaga sihke neahttajearahallama bokte ja guovvamánus njealji álbmotdilálašvuođas.
Álbmotdilálašvuođat čohkkejedje buohkanassii sulaid 100 oassálasti. Dilálašvuođain ožžo dehálaš dieđu báikkálaččaid oainnuin ja omd luondduealáhusaid vuhtii váldimis.
Neahttajearahallan lei bivnnuhut go lei vurdojuvvon
Neahttajearahallamis vástádusaid oaččuimet guovtti mánu áigge olahuslaš 1100 vástádusa. Vástideaddjiin 55 % ledje nissonolbmot. Sulaid 90 % vástideaddjiin ledje bargoahkásaččat, 8 % ealáhatolbmot ja 2 % nuorat.
Jearahallama okta mihttomearri lei fállat eará sajis Suomas ássan álbmotmeahci galledeaddjiide vejolašvuođa oažžut oainnuset mielde plánemii. Mihttomearis lihkostuvve, go 88 % vástideaddjin ledje earát go báikkálaš olbmot. Vástádusmeriin logi njunušbáikegotti ledje Helsset, Kolari, Roavvenjárga, Oulu, Tampere, Gihttel, Muoná, Esbo, Jyväskylä ja Turku.
Lihkadanvugiin álbmotmeahci bivnnuhepmosat ledje vázzin (91 % vástideaddjiin), čuoigan (65 %), sihkkelastin (52 %), muohtagápmagiin johttin (34 %) ja viehkan (19 %). Sihkkelastima oassi lea stuorát go jagi 2021 almmustahtton galledeaddjidutkamušas. Leatgo sihkkelastit leamašan eanet aktiivvalaččat vástidit jearahallamii? Boađus muitaleaš ainjuo dan, ahte sihkkelastima bivnnuhisvuohta lea oles áigge garrasit lassáneamen. Vázzin lea buot ahkeluohkáin bivnnuheamos lihkadanvuohki. Mađi boarrásut vástideaddji, dađi eanet jáhkehahtti lea, ahte son liiko vázzit ja čuoigat. Sihkkelastin lea čuoigamiin sulaid ovtta bivnnuhis ahkeluohká 46-55 jagi rádjai. Dađi boarrásut ahkeluohkáin sihkkelastima bivnnuhisvuohta čielgasit njiedjá ja čuoigama lassána.
Referánsajoavkkuid mielde guorahaladettiin eanemus ledje vánddardeaddjit ja olgolihkadeaddjit (59 %). Eará bures ovddastuvvon refereansajoavkkut ledje báikkálaš ássit, lustaáigge vistti oamasteaddjit, fitnodatdoallit, guolásteaddjit ja meahcásteaddjit. Dákko buohta vástideaddji lei vejolaš válljet máŋga refereansajoavkku (omd báikkálaš ja vánddardeaddji). Badjel bealli vástideaddjiin muitaledje fitnat máŋgii jagis Bállás-Ylläsduoddara álbmotmeahcis. Unnimustá oktii jagis galledeaddjit ledje viđadas ja moatti jagi gaskkaid galledeaddjit 13 %.
Álbmotmeahccái deháleamos árvvuid listui badjánedje nannosit lundui laktásan áššit: luonddutiippat, meahcceláganvuohta, luondu- ja kultureanadagat, áittavuollásaš šlájat ja ekosystemat. Daid lassin jienaid ožžo olu áhpásmuhttinatnu, báikkálaškultuvra sihke luondduofelastin ja birasbajásgeassin.
Jearahallama oassin lei vejolaš kártii merkemiin evttohit ođđa johtolaga dahje vánddardanráhkadusa dahje dávisteaddji vugiin sáhtii evttohit juoga johtolaga dahje ráhkadusa jávkadeami. Kárttas lei maiddái vejolaš muitalit čuozáhagas, masa laktásii ođđa váttisvuohta. Kártačuozáhagaid evttohanvejolašvuohta buvttadii buohkanassii 458 vástádusa. Eanemus bohte evttohusat ođđa čuozáhagain, 306 evttohusa. Jávkaduvvot evttohuvvojedje dušše 34 čuozáhaga. Earálágan váttisvuođačuozáhagaid ožžo dihtui buohkanassii 118. Plánabarggu čuovvovaš muttus buot kártaevttohusat guorahallojuvvojit, ja meroštallojuvvo, maid dain lea ágga váldit vuhtii johtolat- ja bálvalanráhkadusfierpmádaga ovddideamis dahje muđuid doaimmas.
Vástideaddjiin 40 olbmo ledje guolástan álbmotmeahci guovllus. Bállásjávri lei bivnnuheamos guolástančuozáhahkan. Vehá vuollel bealli sis lei goddán guoli.
Friddja sátni -gieddi buvttadii datge valjit earálágan oainnut, buohkanassii 316 vástádusa. Mielde ledje buorit jurdagat sierra lihkadanhámiid oktiiheiveheamis. Álbmotmeahci doaibma oaččui maiddái giitosiid ja rámiid. Buot friddja sátni -vástádusaid árvvoštalle sihke mearridedje daid vuhtii váldimis ja geavaheami plánemis.
Eanemus kommeanttat sihkkelastis
Eanemus oaiviliid bovttii sihkkelastin, 92 oaivila. Oainnut ledje sihke sihkkelastima beales go vuostáge. Sihkkelastimii laktásan váttisvuođaid bukte ovdan: menddo garra vuodjinleavttut, maŋábeale boahtán sihkkelasti sáhttá suorggahit vázzi, eai váldde doarvái vuhtii eará lihkadeaddjiid. Vázzit vásihedje, ahte gártet geažos áigge garvit sihkkelastiid. Máŋggat dovde maiddái leat dorvvoheamet sihkkelastiid dihtii. Nuppe dáfus ledje oaivilat, ahte buohkat šihttet johttit ja sihkkelastin lea dušše okta lihkadanvuohki earáid joavkkus. Sihkkelastima váttisvuođaide evttohedje máŋggaid čovdosiid. Oassi vácci johtán olbmuin háliidivččii gieldit sihkkelastima oalát, dahje unnimustá el-sihkkeliin vuodjima. Ja muhtun sihkkelastit ja vázzit evttohedje sihkkelastima ja vázzima sirrema sierra johtolagaide. Ođđa sihkkelastinjohtolagaid evttohedje olu. Oassi oinnii goittotge, ahte oktasašávkkástallanjohtolagat leat doarvái, go beare buohkaid oažžut váldigoahtit vuhtii eará johttiid.
– Earáge johtolagaid go ođđa sihkkeljohtolagaid sávaldat lei oalle stuoris, eandalii go smiehttá dálá johtolagaid viidodaga, muitala eanageavaheami áššedovdi Ilkka Vaara Meahciráđđehusas. – Johtolagaid ráhkadeapmi ja daid bajásdoallan gáibida resurssaid ja nuppe dáfus galgá maiddái váldit vuhtii álbmotmeahci doaimma luonddu suodjaleamis. dan dihtii johtolatevttohusaide gártá doaladuvvat oalle kritihkalaččat. Dálá johtolagaide leat jo árabut figgan ohcat ođđa čovdosa Rauhala gili buohta. Álbmotdilálašvuođain bođii ovdan báikkálaš ássiid hállu linnjet máđija johtit gili bokte. Neahttajearahallamis fas eanemus ledje evttohusat nuorttabut johtolatmolssaektui, mii jođášii olles áigge álbmotmeahci siste.
Plána gárvvisteapmi joatkašuvvá báikkálaš čanusjoavkkuid deaivvademiin giđa ja geasi áigge. Buohkat sáhtte ain guođđit máhcahaga dahje ovddidanevttohusaid poastta dahje šleađgapoastta bokte plána dahkkiide čujuhussii Meahciráđđehus/Registrerenkantuvra, PB 94, 01301 Vanda. Bajilčállagis galgá máinnašit: Bállás–Ylläsduoddara álbmotmeahci dikšun- ja geavahanplána, máhcahat.
Lassidieđut:
Eanageavaheami sierraáššedovdi Ilkka Vaara, Meahciráđđehus, Lappi Luonddubálvalusat: tel. 040 731 9280