Meäʹcchalltõõzz toiʹmmjummuž säʹmmlai dommvuuʹdest iiʹjji 2022–2027 ohjjeei luâttväärrplaan lij valmštõõvvâm. Plaan mieʹrren lij suåvted õʹhtte vuuʹd tääʹrǩmõs mäddââʹnnemnaaʹlid nuʹtt, što sääʹmkulttuur harjjtummuž oudldõõzz pâʹšše staanuum.
Luâttväärrplaan kätt riikk mädd- da čääʹccvuuʹdid Jeänõõǥǥâst, Uccjooǥǥâst da Aanrest di Lappi paalǥâskååʹdd vuuʹd Suäʹđjlest. Plaaneemvuʹvdd kätt 91 % obb vuuʹd vuʹvddšorrâdvuõđâst, mii miârkkšââvv pukveeʹzz nuʹtt 2,9 miljoon hehtaarâd.
Plaan peejj raamid da ohjjad Meäʹcchalltõõzz vuuʹd luâttväärai ââʹnnmest. Plaanummša lie vuässõõttâm veiddsânji säʹmmlai dommvuuʹd aazzi da Meäʹcchalltõõzz čõõnâsjoouk di Sääʹmteʹǧǧ da Saaʹmi siidsååbbar.
Ååʹn valmštõõvvâm plaan koʹrvvad iiʹjjid 2012–2021 tuejjuum Pâʹjj-Lappi luâttväärrplaan. Miârkteei jeärtõs oouʹdab plaaʹne veʹrddeeʹl lij plaaneemvuuʹd rajjõs: ođđ plaan âânn seʹst säʹmmlai dommvuuʹd da mieʹldd lij nääiʹt še Lappi paalǥâskååʹdd vuʹvdd Suäʹđjel tâʹvv-vueʹzzest.
Linnjummuž õhttsažplaaneem kuånstivuiʹm
Tääʹrǩes õhttsažplaaneem mõõntõõllmõš projeeʹktest leäi vuuʹd tääʹrǩmõs čõõnâsjooukin norrum õhttsažtuâjj-joukk, kååʹtt alttii tuâjas čâhčča 2020. Õhttsažtuâjj-joukk tuâjjan leäi kaunnâd põõšši čåuddmõõžžid, kook õʹhttesuåvte vuuʹd määŋgaid ââʹnnemtaarbid, mâʹte puäʒʒhååid, luâttsuõjjlummuž, meäʹcctääl, luâttskååttrdemtääl di virkkõõvvâmâânnmõõžž da luâttmaatkčummuž.
Õhttsažplaanummšest tääʹrǩmõs teeʹm leʹjje jm. lååʹppmieʹcstummuž sosiaalʼlaž ǩeâllʼjemvuõtt, luâđastvuejjmõš, meäʹccvuåppâm, piõggviõʹǩǩe da malmmooccma õhttneei kõõččmõõžž, turiism toiʹmmjemoudldõõzzi staanmõš, äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjji da jeeʹres mäddâânnmõõžž õʹhttesuåvtummuš, meäʹcctääl juätkkjemvuõtt da huâllainsmâttmõš di alggmeer da jeeʹres pääiklaž oummi vuõiggâdvuõđi staanmõš. Täid aaʹššid oouʹdeed tuejjeeš tåimmprograamm, kååʹtt âânn seʹst 94 tåimmad.
“Vuässõõttmõš leäi miõllǩieʹssi da tõt šõõddi šiõǥǥ jiõggâst, håʹt vuäzzlain leʹjje-i jeeʹresnallšem intreeʹss. Lopp-puäđõssân lij muu miõlâst šiõǥǥ kompromiss da mii tääʹrǩmõs: lij toobd, što lie kuullâm”, kovvââll Jeänõõǥǥ kååʹdd eeʹttkõʹstti Birgitta Eira õhttsažtuâjj-joouk reâuggmõõžž.
Plaaneemääiʹj õhttsažtuâjj-joouk paaldâst toiʹmmji Sääʹmteeʹǧǧ nõõmtem Akwé: Kon -tuâjj-joukk, koon täävtõssân leäi ainsmâʹtted, što sääʹmkulttuur harjjtummuž oudldõõzzid vääʹldet lokku plaanâst nuʹtt puârast ko vueiʹtlvaž. Akwé: Kon -toiʹmmjem-mall lij oođuum da tõn pieʹsseš toimmupiijjâd luâttväärrplaanummšest vuõssvuâra.
“Tuâjj-joouk reâuggmõš leäi jeärmmai, ko säʹmmlai dommvuʹvdd kuuli obbnes luâttväärrplaaʹne. Jeäʹrben tõn vueʹjjest, što plaanpââʹj ääiʹj jie puäʹđ šuurab õlltõõzz, vaareeʹl tuäivam, što väʹlddvueʹss plaan seʹst ââʹnnem tååimain väldd lokku sääʹmkulttuur harjjtummuž”, ceälkk Akwé: Kon -tuâjj-joouk saaǥǥjååʹđteei Tiina Sanila-Aikio.
Aktiivlaž õhttsažtuâjj da vuârrmainstummuš pueʹttiääiʹj še
Meäʹcchalltõõzz halltõõzz tuâjjan lij meäʹcchalltõslääʹjjest da -asetõõzzâst šiõttuum luâttväärrplaani priimmʼmõš. Halltõs vuässõõđi tuõjju aktiivlânji čõõđ pieʹllnebekksaž projeeʹkt ääiʹj. Halltõs lij kaggâm ouʹdde jeäʹrben huâllainsmâttmõʹšše, mieʹcstummuž sosiaalʼlaž ǩeâllʼjemvuõʹtte di alggmeerai vuõiggâdvuõđid da pääiklaž aazzji tååđvažvuõʹtte õhttneei kõõččmõõžžid.
Halltõs äjšmâtt Meäʹcchalltõõzz aktiivlaž mainstummša čõõnâsjoouki- da saǥstõõllâmkooʹddivuiʹm še plaaneemproseeʹssi kõõskâst. “Õʹhttesuåvtummuš lij Meäʹcchalltõõzz strategia õđđmest: luâttväärrplaanmõš lij strategia da vasttõõzzlažvuõttprograamm toimmupiijji miârkteei tuâjjneävv”, teäʹddad Meäʹcchalltõõzz halltõõzz saaǥǥjååʹđteei Timo Laitinen.
Lââʹssteâđ:
Projeʹkttjååʹđteei Olli Lipponen, teʹl. 0206396520, olli.lipponen@metsa.fi
Ohjjeemjoouk saaǥǥjååʹđteei Pirjo Seurujärvi, teʹl. 0206397704, pirjo.seurujarvi@metsa.fi
Vaalmâš plaaʹne vuäitak tobddõõttâd alggeeʹjjest addrõõzzâst: www.metsa.fi/saame-lvs