Dán siidui leat čoggojuvvon mis jerrojuvvon gažaldagaid, mat gusket boares ja luondduviđá vuvddiid inventerenprošeavtta.

---

G: Mainna lágiin Meahciráđđehus lea leamaš mielde kritearaid válmmastallamis?

V: Boares ja luondduviđá vuvddiid kritearat leat válmmastallon birasministeriija jođihemiin ja barggus lea leamaš mielde eanan- ja meahccedoalloministeriija. Suoma birasguovddáš ja Luondduriggodatguovddáš válmmastalle kritearaid árvvoštallanráma ja almmustuhte dan. Meahciráđđehus ii leat leamaš mielde válmmastallanbarggus. Syke ja Luke árvvoštallanrápmabarggu árvalus ovdanbuktojuvvui METSO-čuovvunbargojovkui, ja dan olis maid Meahciráđđehus lea kommenteren ovdanbuktojumiid.  

G: Gii mearrida suodjaleamis ja man jođánit heivvolaš guovllut suodjaluvvojit?  

V: Loahpalaš suodjalanmearrádusa dahká riikkabeaivvit. Gažaldagas lea ekonomalaččatge mearkkašahtti mearrádus. Vejolaččat suodjalanvuloš čuozáhagaid inventeren bistá unnimusat guokte meahccebaji (2024–2025) nu ahte aŋkke ovdal dan ii dahkkojuvvo suodjalanmearrádus. Várrugasvuohtaprinsihpa mielde čuozáhagat, main kritearat jáhkehahttivuođa mielde ollahuvvet, leat sirdojuvvon doaimma olggobeallái.

G: Mii suodjaluvvon guovlluide dáhpáhuvvá suodjalanmearrádusa maŋŋel? Sáhttágo guovlluin bivdit?

V: Mii eat vel dieđe, mainna lágiin kritearaid deavdi čuozáhagat suodjaluvvojit. Okta bures vejolaš vuohki lea suodjalanguovlu luonddusuodjalanlága mielde. Daningo suodjalanágga ii leat dieđus, ii leat maid diehtu váikkuhusain eará eanangeavahussii dego bivdui.

G: Go kritearaid sihkarmuvvan lea dál maŋŋonan, nu doahttalogo Meahciráđđehus várrugasvuohtaprinsihpa čuohppamiid hárrái potentiálalaš boares dehe luondduviđa vuvddiid guovlluin?  

V: Luke ja Syke buvttadan geahčadanráma vuođul guovddáš kritearat bohtet  jáhkehahttivuođa mielde leat jápmán muora mearri ja šládja sihke ealli muoraid ahki.  Diehtu jápmán muora mearis ja muoraid agis ii leat vel almmustuhttojuvvon. Ovdal loahpalaš sihkarmuvvama kritearat jáhkehahttivuođa mielde deavdi čuozáhagat báhcet doaimma olggobeallái.

G: Guhkágo inventeremat bistet, ja mii lea inventerenvuloš guovlluid viidodat?

V: Inventerenvuloš guovllut leat árvvu mielde 200 000–250 000 hektára. Inventerenvuloš guovlluid mearri dárkkálnuvvá go kritearat sihkarmuvvet ja barggu ovdáneami mielde.  Inventeremat bistet unnimusat guokte meahccebaji dehege 2024–2025.

G: Sáhttágo inventerejeddjiid áššedovdamuššii ja bealátkeahtesvuhtii luohttit?

V: De sáhttá. Inventerejeaddjit čogget meahcis dieđu, man sáhttá mihtidit. Dain guovddášlaččamusat leat jápmán muora mearri ja šládja sihke ealli muoraid ahki, maid hárrái mearrádusat suodjalanvuloš guovlluin dahkkojuvvojit.

G: Mot ovddit inventeremat váldojuvvojit vuhtii (omd. Luondduvuovdejoavkku raporttat) ja manin dat eai váldojuvvo vuhtii dakkáražžan? Manin bargojuvvo guovttegeardásaš bargu? 

V: Mii inventeret daid Luondduvuovdejoavkku suodjaleami várás ovddidan guovlluid, main oažžut gártaráddjemiid. Boares vuvddiid suodjalanmearrádusa várás dárbbahuvvo mihtidemiide vuođđuduvván gártadieđu guovddáš ráhkadusiešvugiin, mat leat jápmán muora mearri ja muoraid ahkediehtu. Meahciráđđehusas eai leat anus visot Luondduvuovdejoavkku inventeren guovlluid gártaráddjemat iige diehtu daid árvvolaš ráhkadusiešvugiin. 

G: Manin bargojuvvo guokte geasi iige nu jođánit go vejolaš? Dálhan čuohppamat luondduvuvddiin sáhttet bistit geažos áigge guhkit.

V: Inventerenvuloš guovlu lea hirbmat stuoris, vejolaččat juobe badjel 200 000 hektára. Meahccebadji dehege bievlaáigi lea Suoma diliin oanehaš. Dasa lassin inventerema deaddu lea eanas Sámis, nu ahte dan ii leat vejolaš oažžut bargojuvvot ovtta meahccebaji áigge.  

Ovdal loahpalaš mearrádusa boares ja luondduviđá vuvddiid kritearain guođđit várrugasvuohtaprinsihpa mielde kritearaid jáhkehahttivuođa mielde deavdi čuozáhagaid doaimma olggobeallái. 

G: Reahkkágo industriijai muorra, juos stuora mearri boares/luondduviđá vuovddit suodjaluvvojit? Lassánago muora buktin olgoriikkain?

V: Sorjá das, man dásis kritearat leat. Boarráseamos vuovddit, mas leat olu mieskamuorat, leat doaimma olggobealde juohke dáhpáhusas, eaige mearkkašahtti váikkuhusat leat jáhkehahttivuođa mielde.

Juos kritearaid mielde suodjaleapmái sirdásit dikšojuvvon vuovddit, váikkuha dat industriija oažžun muora mearrái ja vejolaččat maid dárbui buktit muora olgoriikkain. Eat bastte váldit dása beali.

G: Manin lea dehálaš suodjalit boares ja luondduviđá vuvddiid?  

V: Boares vuovddit bajásdollet mearkkašahtti čitnafuorkkáid, ja dasa lassin dat leat hui divrasat luonddu máŋggahápmásašvuođa dáfus. Juos vuovddis lea guhkes boares vuvddiid ja mieskamuoraid joatkevašvuohta, lea dain sáhttán seailut dain ráhkadusiešvugiin sorjavaš šlájat.

G: Mii dáhpáhuvvá ovdamearkka dihte Luondduvuovdejoavkku suodjaleami várás ovddidan čuozáhagaide dehe Greenpeace juovlamánu 2023 suodjaleami várás ovddidan čuozáhagaide, juos dat eai deavdde boares ja/dehe luondduviđá vuvddiid álbmotlaš kritearaid?

V: Luonddu máŋggahápmásašvuođa unnuma bisseheapmi lea dehálaš oktasaš ulbmil. Mávssolaš dás lea suodjalanguovlluid lassin dábálaš vuvddiid gieđahallanbargguid oassin luonddudikšundoaimmat, mat galget bargojuvvot, dego seastinmuoraid guođđin, mieskamuoraid seastin ja seahkemuoraid lasiheapmi.

Juos ovdanbuktojuvvon čuozáhagat eai deavdde dáid EU dárkkuhan boares ja luondduviđá vuvddiid kritearaid, dat geahčaduvvojit maid eará geahččanguovlluin ja plánejuvvo daid geavahus dan vuođul. Váldit vuhtii ee. Meahciráđđehusa Vuovdedoalu birasofelačča neavvuid ja doaibmat daid mielde.

Ferte muitit, ahte dáin kritearain lea deaddu boares ja luondduviđá vuvddiin dađi lági mielde go EU-komišuvdna lea ášši dárkkuhan. Galgá váldit vuhtii, ahte divrras čuozáhagaid suodjaleapmi ovdána ovttaáigásaččat maid eará vugiid bakte.

Láddenliŋka publikašuvdnii “Komišuvnna háltelinnját, mat gusket EU luondduviđá ja boares vuvddiid meroštallama, gártema, čuovvuma ja čavga suodjaleami” (almmustuhtton suomagillii)