Jekkiid ovddežiidikšunvuogit
Árabut Suomas leamašan 10,4 miljon hektára jeakkit. Dálá jeaggeviidodat lea 8,7 miljon hektára, mas 4,7 miljon hektára leat jeakkit maidda leat riggan ádjagiid ja 4 miljon hektára dakkár jeakkit maidda eai leat riggan ádjagiid. Suodjalanguovlluin jeakkit leat sulaid 1,2 miljon hektára ja dain sulaid 50 000 hektárii leat roggan ádjagiid ovdal suodjalanguovlluid vuođđudeami.
Sihke suodjalanguovlluin ovdal daid vuođđudeami ja daid birrasiin ollašuhtton meahcceádjagiid roggamat leat váikkuhan fuopmášahtti láhkai jekkiid čáhcedollui ja heajudan jeaggeluonddu dili ja jeaggešlájaid eallindiliid. Sulaid njealjádas Suoma luonddudili šaddošlájain šaddet sierralágan jekkiin ja 80 loddešlája Suoma 235 bessen loddešlájas dárbbaša jekkiid eallinbirrasiin. Šattolaš jekkiide leat roggan ádjagiid ovdal valjit ee. bealdduid dihtii, nuba šattolaš jekkiid šlájat leat gillán ájabargguin buot eanemus.
Jagi 1989 maŋŋá Suoma suodjalanguovlluid, eandalii Natura 2000 –guovlluid jekkiid leat dikšon ovddežin oktiibuot sulaid 25 000 hektára. Ekologalaš ovddežin dikšuma vuogit leamašan ádjagiid deavdin ja/dahje buođđun rogganmašiinnain. Mihttomearrin lea loktet lavnnji čáhcegierraga dási, njoahcudit čázi golgama eret jeakkis ja stivret golgama lunddolaš guvlui. Ájabargguid maŋŋá jekkiide šaddan, čázi lievllisteaddji muorat jávkaduvvojit ovddežin dikšuma oktavuođas eandalii jekkiin, mat álgoálggus ledje muoraheamit dahje gos ledje unnán muorat. Máŋggat suodjalanguovlluid rokkakeahtes jeakkit leat goikan birrasa ekonomiijavuvddiid ájabargguid dihtii. Boahttevuođas jekkiid figgat ovddežin dikšut ain eanet máhcahemiin čáziid suodjalanguovlluid birastahttá ekonomiijavuovdeguovlluin ovttasbarggus ránnjáeanaoamasteaddjiiguin
Jekkiid ovddežin dikšuma váikkuhusaid čuovvuma várás lea vuođđuduvvon riikkaviidosaš čuovvunfierpmádat, masa gullet 145 čuozáhaga sierra guovlluin Suomas. Čuovvunviidodagain čogget dieđuid ovddežin dikšojuvvon jekkiid čáhcedássedeattus ja šlájain. Jeakkit nuppástuvvet ovddežin dikšuma maŋŋá njozet ja dárbbašuvvo guhkes čuovvunáigodat váikkuhusaid čielggadeapmin. Dán rádjai ožžojuvvon bohtosat muitalit, ahte ovddežin dikšun buorida jeaggeluonddu dili ja ovddasteaddjivuođa ja nanne jekkiid, bohccešaddo-, sámil-, divre- ja loddepopulašuvnnaid.
Jagi 2020 Meahciráđđehusa luonddubálvalusat ollašuhttá jekkiid ovddežin dikšumii laktásan doaimmaid ee. Freshabit IP- ja Hydrologia-LIFE -fidnuin ja Helmi-eallibirasprográmma doaimmaid.
Meahciráđđehusa Vuovdedoallu Os lea guoibmin fidnuin ja doaimmain, main stivret ekonomiijaanus lean vuvddiin liiggálaš čázi lagaš, goikan jeaggái.
Ovddežin dikšun álggaha ájabargguid jeakki máhcaheami luonddudili guvlui
Ájaroggamiin jeaggi lea goikaduvvon. Mihttomearrin leamašan nuppástuhttit luonddudili jeakki šaddanbáikin vuovdeeatnamii. Čáhcegierraga njiejadettiin jeaggelavdnji goiká ja bieđganišgoahtá gulul. Láktasa gáibidan jeaggešattut eai šat birge ja dasto vuovdešattolašvuohta váldigoahtá jeakki. Loahpas ovddeš jeaggi ja oppa dan eallišlájat muittuhišgohtet guolbbameahci.
Ájabarggut rievdadit jeakki bissovaččat. Vaikke jeaggeádjagat orrot savvomin, dat sáhttet ain fievrridit čázi. Ájaroggama maŋŋá šaddan muorat lievllistit valjit čázi. Nu guhká go jeaggi bissu goikkisin, ii ođđa lavdnji čoggo.
Muorabuvttadeapmái ovdalaččas goikaduvvon jekkiid sáhttá máhcahit luonddudillái ovddežin dikšumiin.
Vuos jeakki galgá oažžut ođđasit šaluiduvvat. Čáhcedoalu máhcaheapmi lea jeakki ovddežin dikšuma vuođđogáibádus. Čáhcegiera bajiduvvo millosepmosit deavdimiin ádjaga ollásit dahje, jus dat ii leat vejolaš, buođđumiin daid. Lassin sáhttá ráhkadit gierabuođuid sihkkarastit čázi viiddis leavvama jeaggái.
Muoraid jávkadeapmi lea dávjá dárbbašlaš, go muorat lievllistit valjit čázi. Ájabargguid čuovvumuššan šaddan muorat jávkaduvvojit daid jekkiid osiin, mat leat ovdal leamašan rabas ja muorat hárvvet. Dalle jeaggái máhccá muoraid ja jalga sajiid molsašuddan.
Álgoálggus meahccejekkiin, main lea valjit muorat, dat seailluhuvvojit. Ovddežin dikšojuvvon muorrajeakkis boahtá oiddolaš eallinbiras lákta smávvadálkkádaga ja mieskamuora gáibidan šlájaide, go čáhcegiera badjáneapmi goddá oasi muorain.